Karar almak genelde zor bir iştir. Bu işi kolaylaştırmak için çeşitli teknikler kullanırız; işte Pareto verileri analiz ve tasnif ederek karar alma işini kolaylaştıran istatistik tekniklerden bir tanesidir. Söz konusu tasnif için pareto grafikleri kullanılır.Pareto kuralı, isim babası olan İtalyan iktisatçı Vilfredo Frederico Damaso Pareto (1848-1923) tarafından 1906 yılında ortaya konulmuştur. Pareto, ülkesi İtalya’da yaptığı gözlemler neticesinde şunu farketmiştir; ülke nüfusunun %20’sinin geliri, toplam gelirin %80’nine sahiptir. Pareto’nun keşfi, azınlığın sebep olduğu yığılmalardır.Pratik anlamda sebeplerin %20’si problemin %80’nine neden olur. Bu yaklaşım bize basit ve etkili bir şekilde problemleri analiz etme imkanı sunmaktadır.Genellikle yığılmaya neden olan azınlık sebeplerin ortaya konması için kullanılan bu yöntem, kimi zaman optimizasyon amacı ile kullanılır.Günlük hayatımızda çok sık ve plansız bazen de gayri ihtiyari pareto kullanırız. Örneğin bir çok nedeni olan bir olayın sebeplerini saymamız istense aklımıza gelen ilk 5 ya da 10 sebebi sayar sonra v.s. diyerek bırakırız aslında aklımızın yaptığı tam bir paretodur. Aklımız o problemi tanımlayan 20 veya 50 sebepten en önemli 5 ya da 10 tanesini sayar ve bunları karar almak için kullanır. Pareto bir çok karmaşık durumda bize basit çözümler üretmektedir. Örneğin günlük iş yoğunluğumuzun 20 tane yapmamız gereken işten kaynaklandığını düşünelim, Pareto kuralı bize diyor ki bunların içinde öyle 5 tanesi var ki senin bu gün ki yoğunluğunun kaynağı onlar.Başka bir örnek düşünelim, Büyük şehirlerimizde her gün çok farklı sebeplerle trafik kazaları yaşanmakta, büyük şehirlerimizin birinde yapılan araştırma neticesi yoğunlaşmaya neden olan azınlık sırasıyla :
• Park esnasında,
• Kırmızı ışık ihlali,
• Aşırı hız,
• Hatalı sollama.
Bu sebeplere bakarak bizim park probleminden başlamamız en doğal durum gibi düşünüle bilir. Fakat kaza sayısının dışında Kazanın neden olduğu maddi hasar gibi bir parametre ile belirlendiğinde sıralama :
• Kırmızı ışık ihlali,
• Hatalı sollama,
• Aşırı hız,
• Park esnasında.
Ya da sebep olduğu yaralanma ile dizildiğinde:
• Aşırı hız, • Hatalı sollama,
• Kırmızı ışık ihlali,
• Park esnasında.
Burada iki nokta dikkatimizi çekmeli birincisi; yoğunlaşmanın doğru tarifi ve seçilen azınlığın aynı yoğunlaşma içinde yer alması.Yukarıdaki örneklere bakacak olursak ilk sıralamada kaza sayısını azaltabiliriz ama ölüm, yaralanma ya da maddi hasarın azaltılmasına yönelik bir iyileştirme sağlayamamış oluruz. Aynı şekilde bu çözümü ülke geneline uygulayarak aynı sonuçları elde etmeyi beklememeliyiz. Bir kitleden alınan Pareto sonuçları asla genel bir kural olarak kabul edilemez. Her kitle için bu çalışmanın ayrı ayrı yapılmasında büyük yarar vardır.Son olarak iyi ve etkin bir karar verme yöntemi olarak kullanılan Pareto analizini hatalı kullanmak bizim yanlış kararlar vermemize neden olacaktır. Yanlış karar vermemek için ne istediğimizi biliyor olmamız gerekir. Tek başına kaza sayısını düşürmek bize veya ülke ekonomisine bir şey katmaz; fakat kazaların neden olduğu maddi kayıpları azaltmakta bir kazanç vardır. Ölüm ya da kazaları engellemek denildiğinde de bir kazançtan bahsetmek mümkün.Problemin amaca uygun tanımlanmasının hemen ardından yapılması gereken; problemi oluşturan unsurları belirlemek ve problem üzerine etkisini tespit etmektir. Buradaki kritiğimiz %80’ni tanımlamamız durumunda kalanı bırakıp bu dilime girenler üzerinde çalışmaya başlayabiliriz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder