AB Kobi Politikası

AB’nin KOBİ politikası esas olarak, Küçük İşletmeler Sanayi yılı olan 1983 yılında KOBİ’ler için ilk eylem planının kabul edilmesi ile başladı. İkinci eylem planı 1987 yılında düzenlenirken, 1989 yılında Komisyon bünyesinde işletme politikasından sorumlu yeni bir genel müdürlük kuruldu. Avrupa Birliği KOBİ politikasına, 1992 yılında imzalanan Maastricht Antlaşması’nın 157. maddesinde yer verildi. Bu madde ile sanayinin rekabet gücünün artırılması için sorumluluk AB’ye ve üye devletlere verildi. AB’nin sanayi politikasında temel amacı, sanayinin yapısal değişime uyumunun ve KOBİ’lerin gelişimi için gerekli olan elverişli iş ortamının sağlanması ve teknolojik araştırma ve geliştirme alanında var olan potansiyelden daha fazla yararlanılmasıdır. 1993 yılında hazırlanan “Beyaz Kitap”ta belirtilen hedeflerin gerçekleştirilmesi amacıyla Komisyon, KOBİ’ler ve küçük sanayi için bir çalışma programını 1994 yılında kabul etti. KOBİ’ler için Üçüncü Çok Yıllı Program (1997-2000) ise Amsterdam Antlaşması çerçevesinde düzenlendi. Avrupa Komisyonu içinde, birbirinden farklı olarak çalışmalarını yürüten Sanayi ve KOBİ’lere ilişkin genel müdürlükler 1 Ocak 2000 tarihinde birleştirilerek yeni bir genel müdürlük oluşturuldu. Böylece, geçmişte iki ayrı politika olarak ele alınan sanayi ve KOBİ politikaları, bir bütün olarak kabul edilmeye başlandı. Bunun sonucunda oluşturulan Girişimler Genel Müdürlüğü, koordinasyon görevlerinin yanı sıra, iç pazara ilişkin mevzuat taslaklarının hazırlanmasında rol oynuyor. Girişimler Genel Müdürlüğü, açık rekabet ve serbest piyasa ilkesini güçlendirme ve KOBİ’lerin kurulma ve gelişmesini özel destek programları ile destekleme ilkesini göz önünde bulunduruyor. 2000 yılında kabul edilen AB’nin Lizbon stratejisi çerçevesinde, bilgiye dayalı daha rekabetçi bir ekonomi yaratılmasında KOBİ’ler önemli bir yer tutuyor. Lizbon Stratejisi’ni destekleyen AB’nin girişimcilik politikasına istinaden Girişimler Genel Müdürlüğü “Girişimcilik Politikası için Çalışma Programı 2000-2005” başlıklı bir rapor hazırlayarak, girişimcilik faaliyetlerinin desteklenmesi için çeşitli tedbirler önerdi. 19-20 Temmuz 2000 tarihlerinde gerçekleştirilen Feira Avrupa Konseyi Zirvesi’nde ise, KOBİ’lerin desteklenmesi amacıyla temel alanlarda hareket planı oluşturulması yönünde karar alındı. Zirve’de KOBİ’lerin özellikle yeni hizmetler sağlama, istihdam yaratma, sosyal gelişme ve bölgesel kalkınmayı artırma gibi yararları ve girişimciliğin önemi vurgulandı. Küçük İşletmeler için Avrupa Şartı diye bilinen çalışmalar çerçevesinde Komisyon, on başlık altında hareket planı belirledi. 21 Ocak 2003 tarihinde ise Avrupa Komisyonu, KOBİ’lere yönelik politikaları içeren ve “KOBİ Paketi” olarak adlandırılan bir paket kabul etti. Bu paket, üye ve aday ülkeler ile Avrupa Komisyonu’nun Avrupa KOBİ Şartı’nda belirlenen ilkeleri nasıl uyguladıklarına dair değerlendirmeler bulunan dört rapordan oluşuyor. Ayrıca, AB’nin uygulamakta olduğu KOBİ’ler politikasındaki son gelişmeler ve gelecekte planlanan eylemlere değiniliyor. KOBİ’leri destekleyen AB politikalarına bakıldığında, bölgesel fonlar kapsamında bulunan yapısal fonların KOBİ’lerin desteklenmesinde önemli bir yeri olduğu görülüyor. 2000-2006 döneminde yapısal fonlardan KOBİ’lere ayrılan miktar, 16 Milyar Euro’yu buluyor. Söz konusu rakam, toplam yapısal fonların % 11’ini oluşturuyor. Ayrıca, Lizbon stratejisi çerçevesinde AB’nin, dünyanın bilgi toplumuna dayalı rekabet ve istihdam gücü gelişmiş en büyük ekonomisi haline gelmesini hedefliyor. Bu amaçla, AB düzeyinde geliştirilen bilim ve teknoloji alanındaki 6. Çerçeve Programı’na KOBİ’lerin katılımına destek veriliyor. Buna göre, 2,100 milyon Euro’luk bir kaynak KOBİ’lerin desteklenmesi için ayrıldı. AB’de toplam işletmelerin %99,8’ini, istihdamın ise üçte ikisini oluşturan KOBİ’ler ekonomide önemli bir yere sahiptir. Eurostat 2002 verilerine göre, AB’deki işletmelerin %89.1’ini mikro işletmeler, %11.3’ünü ise küçük ve orta ölçekli firmalar oluşturmaktadır. Çalışan sayısına göre dağılımda ise büyük şirketlerin payı %33.1, mikro ölçeklilerin %27.8, küçük ve orta ölçeklilerin ise %38.9’dur. Yaratılan katma değerde en büyük pay %40.3 ile 250’den fazla çalışanı olan büyük işletmelere ait iken, mikro işletmelerin payı %20.8, küçük ve orta ölçekli firmaların payı ise%38.9’dur.

Türkiye’nin AB KOBİ Politikası’na Uyumu için Avrupa Komisyonu tarafından Türkiye için en son hazırlanmış olan 2003 Yılı İlerleme Raporu’nda KOBİ Politikası alanında değerlendirmelere yer veriliyor. İlerleme Raporu’nda yer verilen bazı konular aşağıdadır; KOBİ sektörüyle ilgili mevzuat karmaşıktır ve eşgüdümden yoksundur. KOBİ’lerin devlet desteği almak için değişik kamu kurumlarına yaptıkları başvuruların işlemden geçirilmesi uzun zaman alıyor. İşletmeler için “tek-duraklı bilgi noktaları” kurulması yönünde ilerleme çok sınırlı kalmıştır. Öte yandan, şirket kurmak için resmi işlemlerin maliyetleri hâlâ çok yüksektir. “KOBİ Stratejisi ve Eylem Planı”nı uygulamak için siyasi taahhüt ve destek gereklidir. Halen, özel sektör ile kamu kurumları arasında biçimsel ve düzenli diyalog yoktur. Program hakkında bilinçlenme sağlanması için, Topluluk programlarının yararları ve olanaklarının açıkça anlatılması gerekiyor. Türkiye’nin, okullarda girişimciliği teşvik etme çabalarının artması önem taşıyor. KOBİ destek düzenlemelerinin, sadece üretimi değil, ticaret, hizmetler ve turizm dahil, bütün sektörleri kapsayacak şekilde gözden geçirilmesi gerekiyor. Destek düzenlemelerini yürüten kurumların daha etkin olması son derece önemlidir. Özellikle son ekonomik krizin ardından, KOBİ’lerin iş ortamının iyileştirilmesi için daha fazla çaba gösterilmelidir. Azalan yurtiçi talep, yüksek enerji maliyeti, işletme sermayesi yetersizliği, yüksek faiz oranları, vs. Türk KOBİ’leri için önemli engeller olmaya devam ediyor. Yüksek faiz oranları ve yatırım sermayesine yetersiz erişim, KOBİ’ler için çözülmesi gereken sorunları oluşturuyor. Türkiye’nin yapmış olduğu KOBİ tanımını, ilgili Komisyon tavsiyesiyle uyumlu hale getirmesi gerekiyor. Kısaca, Avrupa Komisyonu tarafından 5 Kasım 2003 tarihinde yayınlanan İlerleme Raporu’nda, Türkiye’nin AB KOBİ politikasını izlemede bir miktar ilerleme sağladığı ve şirket kurmak ve tescil etmek için öngörülen usüllerin basitleştirilmesinin olumlu bir gelişme olduğundan bahsediliyor. Teknoloji geliştirme bölgeleri ve merkezleri açısından da Türkiye’nin gayet iyi durumda olduğu belirtiliyor. Bununla birlikte, KOBİ stratejisi ve eylem planının resmen kabul edilip uygulamaya koyulması gerekiyor. Ayrıca, KOBİ’ler için iş ortamı ve finans olanaklarına erişimin iyileştirilmesi amacıyla ek çabalar gösterilmesi büyük önem arz ediyor. Ayrıca, KOBİ tanımının AB’ninki ile uyumlaştırılması gerekiyor. 2004 yılında yayınlanan İlerleme Raporu’na göre, Türkiye’nin KOBİ politikası büyük ölçüde AB girişimcilik politikasının prensip ve amaçlarıyla uyum içindedir. Kamunun çabaları ve iyileşmiş makroekonomik ortam sonucunda küçük işletmelerin finansmana erişiminin iyileşmesi olumlu bir gelişmedir. İş ortamının ve finansmana erişimin iyileştirilmesi için daha fazla çabaya ihtiyaç vardır. Ticari mahkeme davalarında işlemlerdeki gecikmeler KOBİ’lerin gelişmesinde bir başka önemli engeldir. KOBİ Stratejisi ve Eylem Planının kabul edilmesi Türk KOBİ’leri için önemli bir adım olmakla beraber, Türkiye'nin, özel sektörün tam katılımıyla bir izleme ve değerlendirme mekanizması oluşturması gerekiyor. Türkiye’nin hala KOBİ tanımını Komisyonun ilgili tavsiyelerine uyumlu hale getirmesi gerekiyor. Türkiye, bu alandaki eksiklerinin giderilmesi için, Temmuz 2003 tarihinde yürürlüğe giren Ulusal Program’da verilen kısa ve orta vadeli öncelikler çerçevesinde çalışmalarını yürütmeye devam ediyor.