Küreselleşme Döneminde Kobiler

1980'li yıllarda ivme kazanan ve günümüzde etkisi artarak devam eden küreselleşme, şimdiye kadar kabul görmüş rekabet stratejilerinde önemli değişimlere sebep olmuştur. Gümrük duvarlarıyla şimdiye kadar korunan işletmeler, küreselleşmenin bir sonucu olarak bu duvarların kalkması, rekabetin sadece sınırlar içinde kalmayıp sınırların dışına taşması ve dolayısıyla daha çetin rekabet koşullarıyla karşı karşıya kalmışlardır. Artan bu rekabet, başta KOBİ'ler olmak üzere tüm işletmeleri ve bu işletmelerin dahil olduğu sektörler etkileyecektir. KOBİ'ler, tüm ülkelerdekine benzer şekilde ülkemizde de %99' lara varan sayısal çoğunluğu ile ekonomimizin vazgeçilemez bir unsurudur. Dinamik ve esnek yapılarıyla KOBİ'ler, küresel rekabette ülkemizin önünü açacak önemli bir faktör konumundadır. Ancak, KOBİ'lerin, küresel rekabet baskılarından oluşan yeni duruma uyum sağlamaları için teknolojik ilerleme, sosyal ve çevresel değişim ile politik çevrenin de değişme zorunluluğu bulunmaktadır. KOBİ’lerin sermaye yapılarının yetersizliği, profesyonel yönetici çalıştıramamaları, yeni teknolojileri elde etmede yetersizlik ve en önemlisi de ihracatta varlık gösterememeleri gibi bazı dezavantajları bulunmaktadır. Bunun yanında dinamik, esnek yapılarıyla değişime çabuk uyum sağlamaları, büyük işletmelerin giremediği birçok alanda açığı kapatmaları ve büyük işletmelere destek veren yan sanayii oluşturmaları nedeniyle de bazı avantajlara sahiptirler. Küreselleşme ile değişen bu sisteme ayak uydurmak zorunda olan işletmeler, şimdiden bazı önlemleri almak zorundadırlar. Bu amaçla, başta stratejilerinde olmak üzere, kalite normlarının uluslararası normlara uygun hale getirilmesi, üretimde verimlilik ve maliyetlerin düşürülmesi ve en önemlisi de uluslararası pazarlara ürün satabilen ihracatçı işletmeler konumuna ulaşmaları gerekmektedir.
1. KÜRESELLEŞME TANIMI VE KAPSAMI
Küreselleşme, özünde finansal piyasaların ve yüksek teknolojinin yönlendirdiği, ülkelerin farklı birikim ve etkinlikleriyle yeni dengeler aradıkları bir süreçtir(Tutar, s.13). Küreselleşme konusu siyasi, kültürel ve ekonomik boyutları olan bir konudur ve küreselleşme ile ilgili birçok kaynakta tanımlama yapılmıştır. Küreselleşme, ülke ekonomilerinin dünya ekonomisiyle entegrasyonu; diğer bir ifadeyle, dünyanın tek bir pazarda bütünleşmesi olarak tanımlanabilir (İyibozkurt,s.36). McLuhan’ın ifadesi ile küreselleşme dünyanın bir “küresel köy” haline gelmesidir. Bu tanımdaki değerler ekonomik nitelikte olabileceği gibi siyasi, sosyal ve kültürel nitelikte de olabilir. Küreselleşme üç farklı ama birbiriyle yakından ilişkili alanda kendini göstermektedir. Bunlardan birisi ekonomik küreselleşme ki bu ulaşım ve haberleşme alanında meydana gelen teknolojik gelişmeler sayesinde ekonomilerin bütünleşmeleri veya tek pazar oluşturmaları anlamına gelmektedir(Tuna, 1995, s.19). Bir başka ifadeyle milli ekonomilerin dünya ile bütünleşmesini, teknoloji, üretim, tüketim ve finansman piyasalarını kapsamaktadır(Karluk,1995, s.1). Küreselleşmenin görüldüğü ikinci alan ise iletişim ve enformasyondur. Bu alanda en güzel gelişme internet ağı ile bilgilerin dünyadaki milyonlarca kişiye kolayca ulaştırılmasıdır. Küreselleşmenin görüldüğü diğer alan ise politik alandır. Bu alanda yaşanan gelişmelere örnek olarak uluslararası sistemin temel özelliği olan “ulus devlet” ‘in üstünlüğü sarsılmış ve yetkilerinin bir kısmını birtakım uluslararası siyasi ve ekonomik kurum ve kuruluşlarla paylaşmak zorunda kalmıştır. Uluslararası ilişkiler arttıkça, milli veya yerel anlamda bazı problemler uluslararası hale gelmiş ve bunların çözümü de uluslararası işbirliğini gerekli kılmıştır(Waters,1995, s.111). Küreselleşmeyle bazı yükselen değerler tüm dünyaya yayılmaktadır. Bu değerlerin başında demokrasi, insan hakları ve temel özgürlükler, hukukun üstünlüğü, serbest piyasa ekonomisi anlayışı, çevreyi ve doğal kaynakları denge içinde koruma anlayışı bulunmaktadır (Sezgin, s.2). Küreselleşme sürecinde rol oynayan kurumların başında da bu sistemin vazgeçilmez ögelerinden stratejik ortaklıklar gelmektedir. Dünyanın muhtelif yerlerinde yapılan faaliyetlerin büyümesi ve genişlemesi, zamanla doğrudan yatırımlar yoluyla değil, stratejik ortaklıklar yoluyla yapılma eğilimi göstermektedir(ANLAR, s.34). Küreselleşme ile tüm dünya ülkeleri daha hassas dengelerin hakim olduğu bir ilişki ortamına girmişlerdir. Ülkeler arası etkileşim arttıkça bu hassaslık ve duyarlılık da artmaktadır. Dünyanın uzak bir bölgesinde yaşanan bir kriz artık tüm dünyayı etkileyen bir ekonomik kasırgaya dönüşebilmektedir.
2. TÜRKİYE'DE KOBİ’LERİN SORUNLARI
Çok değişik açılardan ülke ekonomisine katkıları olan, büyük işletmelere göre nitel ve nicel yönlerden üstünlükleri bulunan küçük ve orta ölçekli işletmelerin her biri ayrı ayrı ele alınsa birer bölüm teşkil edebilecek genişlikte birçok sorunu bulunmaktadır. Bu nedenle genel hatlarıyla bir sınıflandırma yapmak uygun olacaktır (Eren, 1987 :180 ; Yalçın,1990 :3 ; Üner,1991 :13-15) : 2.1 Genel Sorunlar : • Girişimcilik, yöneticilik ve mülkiyetin işletme sahibinde bütünleşmesi , • Fizibilite çalışmalarının yetersizliği, • Ortak girişimlerde çekingenlik, • İşletmeler arası işbirliği eksikliği, • Kuruluş yeri seçimi ile ilgili sorunları 2.2.Yönetim Fonksiyonuyla İlgili Sorunlar : • Yönetim ve yönetici sorunları, • Nitelikli personel bulunamaması, • İşletme sahiplerinin teknik kökenli olması, • Örgüt ve örgütlenme sorunu, • Uzmanlaşma formasyon eksikliği, • İdari,teknik, danışmanlık ve rehberlik hizmetlerinden yoksunluk, 2.3 Üretim Fonksiyonuyla İlgili Sorunlar : • Teknolojik Yetersizlik • Üretim kapasitesi yetersizliği, • Pazar araştırması yapılmaması, • Ar-Ge faaliyetlerinin eksikliği • Kapasite belirlenmesindeki yanlışlıklar, • Hammadde, işletme malzemesi,vb tedarikindeki sorunlar. • Uluslararası kalite normlarında ürün üretememe, • Fason üretim planında karşılaşılan sorunlar, • Stoklama (depolama) sorunu 2.4 Pazarlama Fonksiyonuyla İlgili Sorunlar . • Pazar, çevre analizi ve erken uyarı sistemlerinden yoksunluk, • Yeni pazar kanallarının hazırlanamaması, • Dağıtım sorunları, • Potansiyel iç pazarların bulunması, araştırılması ve değerlendirilmesindeki güçlükler • Pazar bilgisi eksikliği, • İhracat pazarlama sorunları, • Dış pazarlardaki yoğun rekabet, • Dış pazarda potansiyel belirleme güçlükleri, • Dış pazarlama giderlerinin yüksekliği, • İstenilen standartlara uyamama, 2.5 Finansman Fonksiyonuyla ilgili Sorunlar . • Yetersiz işletme sermayesi veya öz kaynak yetersizliği, • Yabancı kaynak sağlamadaki güçlükler ve maliyetlerin yüksekliği, kredibilitenin düşüklüğü, • Yatırım zamanlamasında yapılan hatalar • İşletme sahiplerinin finansal yönetim açısından bilgi noksanlığı ve profesyonel finansal yönetici çalıştırılmaması. • Teşviklerden yeterince yararlanamama 2.6 Diğer Sorunlar : • Yasal sınırlamalar, . • Destekleyici ve yönlendirici politikaların eksikliği, • Mevzuatın ve yeni gelişmelerin yeterince izlenememesi (bilgi eksikliği) , • Yasal hakların savunulamaması, • Bürokratik işlemler, engeller ve gecikmeler, • Üniversite-küçük sanayi işbirliğinin geliştirilememesi Sınıflandırılan bu sorunların en önemli olanları özkaynakların ve finansal kaynakların yetersizliği ile yönetimin profesyonelleşmemiş olmasıdır. Bu iki sorun KOBİ’lerin diğer sorunlarına da sebep teşkil etmekte ve çevredeki değişimleri algılamaları,yeni stratejiler geliştirmelerini engellemektedir.
3. KÜRESELLEŞMENİN İŞLETMELER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Küresel değişimin işletmeler üzerinde yansıması ve oluşturduğu değişimler, i. Sermayenin küreselleşmesi , ii. İşletme yapısının yöresel veya ulusal işletmeden çokuluslu ve küresel işletmeye dönüşmesi, iii. Pazarın küreselleşmesi, iv. Ürün çeşitliliğinin artması, v. Evrensel tüketici istekleri ve kalite normlarında ürün üretilmesinin şart hale gelmesi, vi. Hammadde, malzeme ve yarı mamul gibi girdi kaynaklarının ucuzlaması, vii. Teknolojik transferin kolay ve ucuz hale gelmesi, viii. Modern üretim tekniklerinin uygulanması ve üretimde verimlilik ve performans artışının sağlanması, olarak kısaca özetlenebilir. Küreselleşme ile ekonomik anlamda birçok kavram da değişime uğramıştır ve uluslararası rekabete yeni ve önemli boyutlar eklenmiştir. İç ve dış pazar arasındaki geleneksel kesin ayrım artık anlamını kaybetmektedir. Küreselleşme sürecinde işletmeler yalnız yöresel pazarlarda yerli ve yabancı rakiplere karşı değil, dünyanın diğer bölgelerindeki pazarlarda da rekabete girmek zorundadır (Eleren, s.2). Rekabet yapısının bu denli değişmiş olması ve bu yönde de devamlı gelişme eğilimi göstermesi, işletmeleri ve ülkeleri yeni yaklaşımlar bulmaya zorlamaktadır. Bunların başında yeni yönetim, firmalar arası işbirliği ağlarının kurulması, devletsanayi- eğitim-sendika ortaklıkları ve ülkeler arası ekonomik kümeleşmeler (Avrupa Topluluğu, Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması,..vb.) gelmektedir. Bu durumda işletmelerin ve ülkelerin rekabet güçlerini oluşturması ve oluşturulan rekabet güçlerinin etkin olarak kullanılması öncelik kazanmaktadır(VII. Beş Yıllık Kalkınma Planı Sanayileşme Politikaları Özel İhtisas Komisyonu, s.4). Küreselleşmenin etkisiyle rekabetin günümüzde ulaşmış olduğu boyut “hiperrekabet” ortamları olarak ifade edilmektedir. Piyasadaki dinamizmi organizasyon içine taşıyabilen, değişimleri zamanında algılayabilen, alışılagelmemişi düşünebilen, uygulayabilen ve imkansız denileni başarabilen işletmeler, hiper-rekabet ortamlarına uyum sağlayabileceklerdir. Küreselleşmeyle birlikte günümüzde hem rekabet , hem de rekabet çeşitleri artmıştır. Aynı işi yapan rakip işletmelerin çoğalması, tüm pazarların yapısını değiştirmiştir. Benzer ürünler, ayrı pazarlarda tamamen ayrı rekabet bazlarında satılmaktadır. Bir pazarda fiyat, öbür pazarda seçenekler, diğerinde kalite ve bir başkasında satış öncesi, satış sırasındaki ve satış sonrası hizmet önem kazanmaktadır(AKAT,s.23)