Delgiler

Yay delgisinin önce ahşap işleme içinmi yoksa ateş yakmak içinmi geliştirildiği bilinmemektedir. Ateş delgisinde kemik biçimindeki yaya takılı deri şerit kullanılarak, tahta ateş yuvasına bastırılan tahta bir delgi hızla çevrilir, delgi ve yuva arasındaki sürtünme, bir parça samanı tutuşturmaya yetecek kadar ısı yaratırdı. Bu işlemde aynı zamanda da, ateş tahtasında bir delik açılmış olurdu. Eski Mısırlılar bir yay delgisiyle işlenecek delik için uc açmada ve kalaslarda tahta çivilerin yerleştirileceği noktaları işaretlemede, ilkel bir biz türü kullanırlardı.

Delgi sapına metalden ya da çakmaktaşından yapılma keskin bir uc takılır, uca daha çok basınç uygulamak için, delgiye geçirilmiş ağır bir çakıl taşı aşağı doğru bastırılırdı.

Eski Mısırlılar bizle basit yay delgiyi bir araya getirerek, metal uclu bir matkap geliştirmişlerdi. Dar ya da geniş delikler açmak için farklı büyüklüklerde çeşitli bizler kullanılabiliyordu.

Burgu aletinin vida yivli bir ucu vardır. Az bir çabayla daha derinlere işler ve böylece daha geniş bir delik açar. Vidaların takılacağı deliklere uc açmada kullanılır. Sapın sağa, saat yönüne doğru çevrilmesiyle gerecin içine girer, çıkarmak için ters yöne doğru çevrilmesi gerekir.

Bir türbişonu andıran ve el matkabıyla çevrilen burguda, ucun içeri girmesi sırasında çıkan talaşı dışarı çıkaran yivler vardır. El matkabına takılan tornavida ucu, normal tornavidaya göre daha yüksek bir dönme gücüyle çevrilebilir.

Yay delgiler daha geniş çaplı bir delik açmak ya da kaba gereçleri işlemek için yeterli bir dönme gücünü aktaramaz. Kaldıraçlarla ilgili bilgilerden yararlanılarak, dönme gücünü artırmaya yönelik el matkabı geliştirilmiştir. Bu aletin dirsekli sapı bir manivela gücü sağlar. Dönüş ne kadar geniş olursa, manivela gücü o ölçüde artar. Böylece 30 cm'yi bulan bir delik açılabilir.

Archimedes'in icat ettiği burgulu pompa, eğik düzleme ilişkin kavrayışının bir ürünüydü. Temelde eğik bir eksene sarılmış bir borudan oluşan bu alet, suyu yukarı doğru çekmeye yarıyordu. Aletin dayandığı vida ilkesi, matkap uclarındaancak çok sonraları kullanılmıştır.

Çarklı matkap daha dar alanlarda kolay denetimle çalışmayı sağlayacak biçimde uyarşanmış, sapın dönme gücünü aktarmak için dişli takımları eklenmiştir. Sözgelimi, ana dişli çarkında 20 diş bulunduğunda, ana çarkın her dönüşünde matkap ucu 4 kez döner.
Kaynak:www.ilkx.com